O Eurovocu

Ustrojstvo

Eurovoc čini preko 7400 pojmova predstavljenih terminima koji su hijerarhijski organizirani u 127 potpojmovnika iz 21 tematskog područja.

Tematska područja i njihovi potpojmovnici definiraju dvostupanjsku hijerarhijsku klasifikaciju termina Eurovoca. Oznake su:

• PODRUČJA - dvoznamenkasta oznaka s naslovom (npr.: 10 EUROPSKA UNIJA)
• POTPOJMOVNIK - četveroznamenkasta oznaka, prve dvije znamenke brojčane oznake označuju područje, s naslovom (npr. 1011 PRAVO EU-a – kao potpojmovnik područja 10 EUROPSKA UNIJA)

Svaki se termin u pojmovniku koristi kao naziv samo jednog od više mogućih značenja. U svrhu točnog razumijevanja značenja koje termini predstavljaju Eurovoc ne dozvoljava njihovo višestruko uključivanje u sva područja kojima bi mogli pripadati i odabire se ono područje za koje se smatra da je korisnicima najprirodnije.

Nejednoznačnost termina koji po svom značenju pripadaju u više područja ili označuju različite sadržaje rješava se :

• raspodjelom istoznačnih termina po područjima tako da svaki pripadne samo jednom području
• oblikovanjem novih termina iz postojećeg dodavanjem razlikovnih elemenata nejednoznačnom terminu, npr. rak -> rak (bolest) ; rak (životinja)

Broj istoznačnih termina ovisan je o jeziku. Za svaki se jezik među istoznačnim terminima jedan izabire kao preporučeni naziv pojma (deskriptor) a ostali dobivaju status nepreporučenih naziva istog pojma (nedeskriptori).

Za termine su definirani sljedeći odnosi po značenju (semantički odnosi):

1. pripadnost termina potpojmovniku
2. istovrijednost termina
3. hijerarhijski odnos deskriptora
4. srodnost deskriptora

1. Pripadnost termina potpojmovniku

Svaki termin, bez obzira na razinu svog položaja u strukturi pojmovnika i funkciju u njemu, pripada nekom od potpojmovnika. Kao oznaka potpojmovnika rabi se kratica MT (izvornik: MT - Microthesaurus).

2. Odnos istovrijednosti termina

Istovrijednost termina obuhvaća:

• prava sinonimija (identično značenje);
• bliska srodnost značenja (slično značenje);
• antonimija (suprotno značenje);
• inkluzija (značenje obuhvaćeno jednim ili više posebnih sadržaja deskriptoru pripadnih nedeskriptora - jer se ne upotrebljavaju često)

Kratice kojima se označavaju odnosi istovrijednosti su:

• UF - Uporabi za (izvornik: UF - Used for), oznaka odnosa istovrijednih deskriptora i nedeskriptora umjesto kojih se koristi
• USE - Uporabi (izvornik: USE - Use), oznaka odnosa istovrijednih nedeskriptora s deskriptorom koji se umjesto njega koristi

3. Hijerarhijski odnos deskriptora

U oznakama ovih odnosa pod pojmom se podrazumijeva deskriptor koji mu je jednoznačno pridružen. Obuhvaća:

• BT - Širi pojam (izvornik: BT - Broader Term) - odnos među deskriptorima određenijeg i općenitijeg pojma

Najviši pojam - u ovom kontekstu podrazumijeva deskriptor pojma koji nema šireg pojma (izvornik: Top Term). Neki deskriptori u područjima 72 Zemljopis i 76 Međunarodne organizacije imaju više širih pojmova u skladu s višestrukim, geografskim i političkim grupiranjem.

• NT - Uži pojam (izvornik: NT - Narrower Term) – odnos među deskriptorima općenitijeg s određenijim pojmovima

4. Odnos srodnosti (asocijativnost) deskriptora

U oznaci ovog odnosa pod pojmom se podrazumijeva deskriptor koji mu je jednoznačno pridružen.
Kraticom RT - Srodan pojam (izvornik: RT – Related Term) označava se odnos srodnosti deskriptora koji mogu biti:

• uzrok i posljedica
• djelovanje ili sredstvo
• hijerarhija (posebno u slučajevima gdje, kako je objašnjeno u odjeljku 2, višestruka hijerarhija nije dopuštena; ovdje se, da bi se pomoglo korisniku, hijerarhijski odnosi koji nedostaju zamjenjuju asocijativnim odnosima)
• supostojanje
• slijed u vremenu ili prostoru
• sastavni elementi
• značajno obilježje
• objekt djelovanja, procesa ili discipline
• mjesto
• sličnost (u slučajevima gdje se dvije bliskoznačnice javljaju kao preporučeni nazivi)
• suprotnost

Bitne značajke odnosa srodnosti su:

• suprotnost
• nespojivost s hijerarhijskim odnosom (za hijerarhijski povezane pojmove ne može postojati srodnost i obrnuto)

Osim uspostavljenih odnosa među terminima u svrhu što boljeg opisivanja njihova značenja neki deskriptori imaju napomene (oznaka kraticom N; izvornik: SN - Scope note) koje mogu sadržavati:

• definiciju/opis značenja
• uputu za upotrebu pri sadržajnome označivanju dokumenata ili oblikovanju upita.

Napomene su dijelom u svim jezicima jednake, a po potrebi se u skladu s praksom pojedinog jezika i dopunjavaju.

5. Posebna pravila

• Svi su deskriptori i nedeskriptori uglavnom u jednini. Množina se upotrebljava tamo gdje jednina ne odgovara uobičajenoj upotrebi. Kratice i akronimi imena tijela i organizacija koriste se kao deskriptori kad se procjenjuje da su bliži korisnicima nego li odgovarajući puni naziv koji se tada javlja u pojmovniku kao nedeskriptor.
• U okviru abecednog redoslijeda u prikazu termina vrijedi pravilo da:
  • razmak i crtica imaju prednost pred slovima i brojkama
  • apostrof i zarez se zanemaruju
  • radi stabilnosti sustava, jednom uvedeni deskriptor nikad se više iz pojmovnika ne briše. Ako se iz pojmovnika miče pojam onda se njegov deskriptor i svi nedeskriptori stavljaju izvan upotrebe. Ukoliko za deskriptor izabiremo ili uvodimo bolji termin stari prelazi u nedeskriptore.
    Time svaka nova verzija obuhvaća sve prethodne te se u radu uvijek koristi zadnja.
  • s obzirom na simetričnost odnosa srodnosti taj se odnos ne uspostavlja između pojmova hrvatskoga dodatka i pojmova Eurovoca jer bi se time narušio ustroj izvornog pojmovnika.

Jezične verzije i norme

Najnovija verzija 4.14 Eurovoca dostupna je kao višejezično izdanje sa stranica Europske unije na 24 službena jezika Unije: bugarskom, češkom, danskom, engleskom, estonskom, finskom, francuskom, grčkom, hrvatskom, irskom, latvijskom, litavskom, mađarskom, maltskom, nizozemskom, njemačkom, poljskom, portugalskom, rumunjskom, slovačkom, slovenskom, španjolskom, švedskom, talijanskom te na albanskom, makedonskom i srpskom jeziku.

Pojmovnik Eurovoc je izrađen u skladu s normama Međunarodne organizacije za normizaciju (ISO):

• ISO 2788-1986: Smjernice za uspostavljanje i razvoj jednojezičnih pojmovnika;
• ISO 5964-1985: Smjernice za uspostavljanje i razvoj višejezičnih pojmovnika.

Od 2008. godine, obje su norme prerađene, proširene i spojene u novu, "ISO 25964 – Pojmovnici i interoperabilnost s drugim rječnicima", koja se sastoji od dva dijela:

• "Prvi dio: Pojmovnici za pronalaženje informacija" koji se odnosi na jednojezične i višejezične pojmovnike, izdan je u obliku nacrta međunarodne norme (DIS) u listopadu 2009. godine;
• "Drugi dio: Interoperabilnost s drugim rječnicima" još je u izradi.